6 Nisan 2010 Salı
OKUL ÇOCUĞU BESLENMESİ
Fransız Atasözü: “Kahvaltını kendin yap, öğle yemeğini dostunla paylaş, akşam yemeğini düşmanına ver!”
Sevgili Manisalı hemşerilerim,
Okullardaki ara tatil bitiyor. Çocuklarımız yine okula gidecekler ve beslenme sorunları yine başlayacak. Bu nedenle bu hafta okul çağı çocuklarımızın sağlıklı beslenmeleri ile ilgili merak edilenleri ve uzmanlarımızın önerilerini yayınlıyoruz. Önümüzdeki hafta yine sağlıksız beslenme ile ilgili olan ancak başka durumlarda da görülebilen “Boy Kısalığı”nı araştıracağım.
İyi bir gelecek, ülke ve dünya için yapabileceğimiz en önemli katkının sağlıklı nesiller yetiştirmek olduğuna inanıyorum. Sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için de sağlıklı beslenmek çok önemli. Daha önceki haftalarda da vurgulamıştım: Sağlıklı bir yaşam için bağışıklık sistemimizi güçlü tutmalıyız. Bağışıklık sistemi hem sağlıklı beslenerek fiziksel hem de mutlu ve pozitif yaşayarak ruhsal yollarla güçlenmektedir. Maalesef pozitif bilim ikinci konuya çok fazla girmiyor. Bu nedenle bende sizlere ilki hakkında bilgi vermeye çalışıyorum. Tabii ki uzman olarak değil ama bu konulara meraklı bir hekim olarak, dost meclislerinde mutlu yaşamak ile ilgili bazı önerilerim olabilir…
Bu haftaki yazımızın başlığı okul çocuklarında beslenme olmakla birlikte uzmanlarımızın önerileri biz yetişkinler için de geçerli; hatta daha önemli. Çünkü siz anne baba olarak kahvaltı yapmadan evden çıkıyorsanız çocuğunuza nasıl kahvaltı yaptırabilirsiniz ki? Veya bütün gece televizyon karşısında oturup cips, bisküvi gibi hazır yiyeceklerle besleniyorsanız çocuğunuza nasıl ceviz, bal, fındık yedirebilirsiniz? Sağlıklı bir nesil için çocuklarımızın sağlıklı beslenmesi çok önemli. Bunun içinde önce farkındalık gerekiyor. Yani sizler ebeveyn olarak önce kendinizi kontrol etmelisiniz. Bana prostat kontrolü veya başka nedenlerle başvuran hastalarımda, önce kalp sağlığını araştırıyorum. Aslında onlar prostat kanseri korkusuyla, erken tanı olsun, varsa da kurtulabilsinler diye geliyorlar. Ancak hala bu yörede erkeklerde en çok ölüm kalp hastalıklarından görülüyor. Siz midenizde veya damarlarınızda bomba taşıyorsanız, kanserden korkmanıza gerek kalmıyor ki! Ürolojik yakınmalarla başvuran ama kan testlerinde risk gördüğüm ve hemen bir kardiyoloji uzmanına yönlendirip olası bir kalp krizinden kurtardığım çok hastam oldu. Hatta dinlemeyip kriz geçirenler bile oldu. İşte çocuklarımızı bu kötü gelecekten kurtarmak istiyorsak lütfen sağlıklı beslenmeleri için elinizden gelen her şeyi yapın, onlar bizlerden daha sağlıklı ve güzel bir dünyada yaşasınlar…
Gelecek haftalarda diğer yaş grupları için beslenme konularını da araştıracağım. Ancak daha ayrıntılı bilgi verebilmek için yaş gruplarına böldüm. Bu hafta 7-12 yaş yani okul çağı çocuklarında beslenme ile ilgili sorularımızı Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı Uzmanı Prof.Dr.Erhun Kasırga yanıtladı. Ayrıca yeni adıyla Merkez Efendi Devlet Hastanesi Çocuk Hastalıkları uzmanı Dr.Cenk Atman’da sağlıksız beslenme sonucu olan büyük tehlike şişmanlık konusunda bilgi verdi ve sizlerden gelen soruları yanıtladı. Yine üniversite hastanesi diyetisyeni Hale hanım da annelerimize kolaylık sağlayacak örnek bir menü hazırladı. Rahmetli babamdan aldığım bir özellik olarak sağlıklı beslenmeye hep önem verdim. Tüm sebze ve meyvelerimizi o yetiştirirdi. Bu nedenle orta sütunda sağlıklı beslenme konusunda kendi düşüncelerimden oluşan bir bölüm bulacaksınız. Umarım yararlanırsınız.
Yakın gelecekte yenidoğan beslenmesini araştıracağım. Bebeği olan veya bebek bekleyen anneler, merak ettiğiniz soruları talhadr@hotmail.com adresine veya gazetemiz faksına gönderebilirsiniz. Ayrıca bu sayfada sizlerden gelen yorum, öneri gibi her türlü düşüncenizi yayınlayabiliriz. Sağlık konusunda düşünceleriniz, tecrübeleriniz veya yorumlarınız varsa yazın, ister yayınlayalım ister yanıtlayalım.
Sağlıkta Gündemi takip edin sağlıklı kalın…
Sevgili Manisalı hemşerilerim,
Okullardaki ara tatil bitiyor. Çocuklarımız yine okula gidecekler ve beslenme sorunları yine başlayacak. Bu nedenle bu hafta okul çağı çocuklarımızın sağlıklı beslenmeleri ile ilgili merak edilenleri ve uzmanlarımızın önerilerini yayınlıyoruz. Önümüzdeki hafta yine sağlıksız beslenme ile ilgili olan ancak başka durumlarda da görülebilen “Boy Kısalığı”nı araştıracağım.
İyi bir gelecek, ülke ve dünya için yapabileceğimiz en önemli katkının sağlıklı nesiller yetiştirmek olduğuna inanıyorum. Sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için de sağlıklı beslenmek çok önemli. Daha önceki haftalarda da vurgulamıştım: Sağlıklı bir yaşam için bağışıklık sistemimizi güçlü tutmalıyız. Bağışıklık sistemi hem sağlıklı beslenerek fiziksel hem de mutlu ve pozitif yaşayarak ruhsal yollarla güçlenmektedir. Maalesef pozitif bilim ikinci konuya çok fazla girmiyor. Bu nedenle bende sizlere ilki hakkında bilgi vermeye çalışıyorum. Tabii ki uzman olarak değil ama bu konulara meraklı bir hekim olarak, dost meclislerinde mutlu yaşamak ile ilgili bazı önerilerim olabilir…
Bu haftaki yazımızın başlığı okul çocuklarında beslenme olmakla birlikte uzmanlarımızın önerileri biz yetişkinler için de geçerli; hatta daha önemli. Çünkü siz anne baba olarak kahvaltı yapmadan evden çıkıyorsanız çocuğunuza nasıl kahvaltı yaptırabilirsiniz ki? Veya bütün gece televizyon karşısında oturup cips, bisküvi gibi hazır yiyeceklerle besleniyorsanız çocuğunuza nasıl ceviz, bal, fındık yedirebilirsiniz? Sağlıklı bir nesil için çocuklarımızın sağlıklı beslenmesi çok önemli. Bunun içinde önce farkındalık gerekiyor. Yani sizler ebeveyn olarak önce kendinizi kontrol etmelisiniz. Bana prostat kontrolü veya başka nedenlerle başvuran hastalarımda, önce kalp sağlığını araştırıyorum. Aslında onlar prostat kanseri korkusuyla, erken tanı olsun, varsa da kurtulabilsinler diye geliyorlar. Ancak hala bu yörede erkeklerde en çok ölüm kalp hastalıklarından görülüyor. Siz midenizde veya damarlarınızda bomba taşıyorsanız, kanserden korkmanıza gerek kalmıyor ki! Ürolojik yakınmalarla başvuran ama kan testlerinde risk gördüğüm ve hemen bir kardiyoloji uzmanına yönlendirip olası bir kalp krizinden kurtardığım çok hastam oldu. Hatta dinlemeyip kriz geçirenler bile oldu. İşte çocuklarımızı bu kötü gelecekten kurtarmak istiyorsak lütfen sağlıklı beslenmeleri için elinizden gelen her şeyi yapın, onlar bizlerden daha sağlıklı ve güzel bir dünyada yaşasınlar…
Gelecek haftalarda diğer yaş grupları için beslenme konularını da araştıracağım. Ancak daha ayrıntılı bilgi verebilmek için yaş gruplarına böldüm. Bu hafta 7-12 yaş yani okul çağı çocuklarında beslenme ile ilgili sorularımızı Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı Uzmanı Prof.Dr.Erhun Kasırga yanıtladı. Ayrıca yeni adıyla Merkez Efendi Devlet Hastanesi Çocuk Hastalıkları uzmanı Dr.Cenk Atman’da sağlıksız beslenme sonucu olan büyük tehlike şişmanlık konusunda bilgi verdi ve sizlerden gelen soruları yanıtladı. Yine üniversite hastanesi diyetisyeni Hale hanım da annelerimize kolaylık sağlayacak örnek bir menü hazırladı. Rahmetli babamdan aldığım bir özellik olarak sağlıklı beslenmeye hep önem verdim. Tüm sebze ve meyvelerimizi o yetiştirirdi. Bu nedenle orta sütunda sağlıklı beslenme konusunda kendi düşüncelerimden oluşan bir bölüm bulacaksınız. Umarım yararlanırsınız.
Yakın gelecekte yenidoğan beslenmesini araştıracağım. Bebeği olan veya bebek bekleyen anneler, merak ettiğiniz soruları talhadr@hotmail.com adresine veya gazetemiz faksına gönderebilirsiniz. Ayrıca bu sayfada sizlerden gelen yorum, öneri gibi her türlü düşüncenizi yayınlayabiliriz. Sağlık konusunda düşünceleriniz, tecrübeleriniz veya yorumlarınız varsa yazın, ister yayınlayalım ister yanıtlayalım.
Sağlıkta Gündemi takip edin sağlıklı kalın…
Editörden Kahvaltı Önerileri:
En Önemli Öğün “Kahvaltı”da Olması Gerekenler:
•Süt, peynir, yumurta çocukların büyüme ve gelişmesinde en iyi kalitede protein içeren kaynaklardır.
•Yağlı tohumlardan ceviz içeriğindeki yağ asitleri ile beyin gelişimine yardımcıdır. Başlıca badem, fındık, ceviz olmak üzere yağlı tohumları çocuklar kolaylıkla ara öğünlerinde tüketilebilirler.
•Pekmez, bal, fındık ezmesi veya reçel de çocukların günlük enerjilerine katkıda bulunabilecek karbonhidratlı besinlerdir. Anemi oluşumunu önlerler, konsantrasyonu arttırırlar.
•Kahvaltıda içecek olarak yapılması gereken 2 sağlıklı tercih vardır: taze sıkılmış meyve suları ve süt. Çocuklarınıza kahvaltıda çay içme alışkanlığı kazandırmayın, veya ıhlamur başta olmak üzere bitki çayları içirin.
•Çiğ sebzelerden domates, salatalık, maydanoz, biber gibi yeşillikler ile dilimlenmiş taze meyveler muhakkak kahvaltıda mevsimine uygun olarak bulundurulmalıdır.
•Kahvaltı öğününde her çocuğun 2- 3 dilim ekmek tüketmesi gerekir. Tahıllı ekmekler, cevizli, zeytinli ekmekler de çocukların büyümesine katkı sağlayan lif içeriğine sahip olup sağlıklı seçimler olarak tercih edilebilir. Benim önerim tam buğday unundan yapılan ekmekleri tüketiniz.
•Bazen daha pratik ve aperatif olması açısından çocuklara kahvaltılık gevrekler de verilebilir. Veya tam tahıl içeren ekmekten yapılan peksimetleri de verebilirsiniz. Yanında taze sıkılmış meyve suyu veya taze dilimlenmiş meyve ya da ceviz fındık koyulursa kahvaltı daha yeterli hale gelir.
•Sıkılmamaları ve çeşitlilik açısından çocuklara bazen kahvaltıda peynirli veya sebzeli gözleme, börek veya simit de verilebilir.
•Süt, peynir, yumurta çocukların büyüme ve gelişmesinde en iyi kalitede protein içeren kaynaklardır.
•Yağlı tohumlardan ceviz içeriğindeki yağ asitleri ile beyin gelişimine yardımcıdır. Başlıca badem, fındık, ceviz olmak üzere yağlı tohumları çocuklar kolaylıkla ara öğünlerinde tüketilebilirler.
•Pekmez, bal, fındık ezmesi veya reçel de çocukların günlük enerjilerine katkıda bulunabilecek karbonhidratlı besinlerdir. Anemi oluşumunu önlerler, konsantrasyonu arttırırlar.
•Kahvaltıda içecek olarak yapılması gereken 2 sağlıklı tercih vardır: taze sıkılmış meyve suları ve süt. Çocuklarınıza kahvaltıda çay içme alışkanlığı kazandırmayın, veya ıhlamur başta olmak üzere bitki çayları içirin.
•Çiğ sebzelerden domates, salatalık, maydanoz, biber gibi yeşillikler ile dilimlenmiş taze meyveler muhakkak kahvaltıda mevsimine uygun olarak bulundurulmalıdır.
•Kahvaltı öğününde her çocuğun 2- 3 dilim ekmek tüketmesi gerekir. Tahıllı ekmekler, cevizli, zeytinli ekmekler de çocukların büyümesine katkı sağlayan lif içeriğine sahip olup sağlıklı seçimler olarak tercih edilebilir. Benim önerim tam buğday unundan yapılan ekmekleri tüketiniz.
•Bazen daha pratik ve aperatif olması açısından çocuklara kahvaltılık gevrekler de verilebilir. Veya tam tahıl içeren ekmekten yapılan peksimetleri de verebilirsiniz. Yanında taze sıkılmış meyve suyu veya taze dilimlenmiş meyve ya da ceviz fındık koyulursa kahvaltı daha yeterli hale gelir.
•Sıkılmamaları ve çeşitlilik açısından çocuklara bazen kahvaltıda peynirli veya sebzeli gözleme, börek veya simit de verilebilir.
CBÜ Tıp Fakültesi Diyetisyeni Sayın Hale Aslantaş'tan okul çocuklarımız için örnek liste:
ÖRNEK MENÜ (BU MENÜ 1800 KCAL-50 gr. PROTEİN İÇERİR)
SABAH:1 su bardağı süt ya da taze sıkılmış meyve suyu
1 yumurta ya da 1 kibrit kutusu kadar peynir
2 tatlı kaşığı bal veya reçel ya da fındık ezmesi
5-6 tane zeytin veya yumurta
1 tatlı kaşığı tereyağ
2 ince dilim ekmek
KUŞLUK:
1 orta boy meyve,10-12 adet fındık, ceviz
ÖĞLE:
7-8 yemek kaşığı kıymalı mantı
3-4 yemek kaşığı zeyinyağlı sebze
1 ince dilim ekmek (kahvaltıda 1 dilim yenmişse)
İKİNDİ:
1 kase sütlü tatlı veya 1 su bardağı ayran
1dilim börek
AKŞAM:
1 kase mercimek çorbası
1 kase sebzeli tavuk
1 ince dilim ekmek
YATSI:
1 orta boy meyve,1 su bardağı süt
CBÜ Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Erhun KASIRGA: KAHVALTI ZİHİNSEL AKTİVİTEYİ DESTEKLİYOR!
Okul çağı döneminde yeterli ve dengeli beslenme neden önemlidir?Okul çağı 7-12 yaşlar arasındaki dönem olup yaşam boyu sürecek beslenme alışkanlıklarının büyük oranda oluştuğu bir dönemdir. Okul çağı çocuğun toplum hayatına ilk kez katıldığı bir dönemdir. Bu dönemde arkadaşlar ve reklamlar gibi etkenler çocuğun beslenme alışkanlıkları üzerinde etkili olur. Bu durum çocukta yanlış beslenme alışkanlıklarının kazanılmasına neden olabilir.
Bu dönemdeki beslenme sorunları erişkin dönemde boy kısalığı ya da şişmanlık gibi yaşam boyu etkili olabilecek sonuçlara yol açabilir.
Okul çağındaki çocuklarda beslenmeyi etkileyen olumsuz faktörler nelerdir?
Devlet okuluna gidenlerde öğün atlama, özel okula gidenlerde ise okullarda çıkan yemekleri beğenmeme ya da besleyici değeri olmayan gıdaların tüketimi beslenmeyi bozan en önemli faktörlerdir. Daha önceden düzenli beslenme alışkanlığı kazanmamış olan çocuklar okulda canlarının istediği gıdayı tüketirler. Çocuklar tarafından tüketilen bu gıdaların besin değeri çoğunlukla düşüktür.
Okul çocuklarında yapılan araştırmalar çocukların büyük çoğunluğunun kahvaltı etmeden okula gittiklerini göstermektedir. Bu durum özellikle annenin kahvaltı etme alışkanlığı olmadığı durumlarda daha belirgindir.
Okul çağı çocuklarında en sık karşılaşılan beslenme sorunları nelerdir?
Kalsiyum eksikliği, kansızlık (demir eksikliğine bağlı), şişmanlık ve diş çürükleri okul çağı çocuklarında en sık karşılaşılan sorunlardır. Çocukluk dönemindeki şişmanlık erişkin yaşlarda ortaya çıkabilen diyabet, yüksek tansiyon, kan yağlarında artma, karaciğerde yağlanma ve kalp damar hastalıkları gibi hastalıklara zemin hazırlar.
Okul çağında sağlıklı beslenme önerileri nelerdir?
Çocuklar okula gitmeden önce sabah kahvaltısı yapmalarını sağlayacak şekilde yataktan zamanında kalkmalıdır. Sabah kahvaltısı zihinsel aktivite için gerekli olan enerjinin sağlanmasında çok önemlidir.
Çocuğun okuldaki besinlerini kendisinin seçebilmesi, arkadaşlarının kötü beslenme alışkanlıklarından etkilenebilmesi ve okul kantinlerinde besleyici değeri olmayan gıdalara kolayca ulaşabilmesi gibi nedenlerle okul çocuğunun beslenme açısından sıkı bir denetime gereksinimi vardır.
Okul çocukları her gün 2-3 porsiyon kırmızı et, balık veya kümes hayvanı gibi protein içeriği yüksek besinleri tüketmelidir. Süt ve süt ürünleri yalnızca iyi bir protein kaynağı değil aynı zamanda kemik gelişimi için gerekli olan kalsiyumun karşılanması açısından da önemlidir.
Gazlı içecekler yerine taze sıkılmış meyve suları, süt ve ayran tercih edilmelidir. Günde en az iki su bardağı süt veya peynir, yoğurt, ayran gibi süt ürünleri eş değer miktarlarda tüketilmelidir.
Günde en az iki porsiyon meyve tüketilmesi yeterli C vitamini ve posa alımı açısından çok önemlidir.
Dengesiz beslenmeye bağlı şişmanlık sorunu varsa çocuk fiziksel aktivitesini arttırması ve enerji alımını bir miktar azaltması için teşvik edilmelidir.
Okuldaki beslenme sorunlarının çözümlenmesi için neler yapılmalıdır?
Okullarda beslenme eğitimi verilmesi, yemek çıkan okullarda diyetisyenlerin görevlendirilmesi, okul yönetiminin kantinlerde yeterli ve dengeli beslenmeye yönelik yiyecek ve içeceklerin satılmasını sağlaması ve denetlemesi büyük önem taşır.
Okul çocuğunun diyeti fiziksel aktivitesine uygun olacak şekilde ayarlanmalıdır. Kola, meşrubat gibi içecekler yerine süt, ayran ve taze sıkılmış meyve suyu içme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
Çocuğun yaşına, cinsiyetine göre yeterli ve dengeli beslenmenin göstergesi nedir?
Yeterli ve dengeli beslenmesinin en önemli göstergesi çocuğun büyüme ve gelişmesidir. Büyümenin yeterliliği çocuklarda yaşına ve cinsiyetine göre olması gereken vücut ağırlığı ve boy uzunluğunun saptanması ile anlaşılır.
Merkez Efendi Devlet Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr.Cenk Atman: AYAKÜSTÜ BESLENME SORUN YARATIYOR!
Okul çocuğunda beslenme durumunun iyileştirilmesi için önerileriniz nelerdir?•Besinler ve yeme alışkanlıklarının sağlıklı olabilmesi için ebeveynlerin yol göstermesi ve örnek olması gerekir.
•Çocuğun diyetinin yeterli olduğunun izlenmesinde tutarlı kurallar konmalı ve uygulanmalıdır.
•Beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıkları, normal vücut kitlesini koruyacak şekilde düzenlenmelidir.
•Aşırı kilo sorunu varsa çocuk fiziksel aktivitesini artırma ve enerji alımını bir miktar azaltma yoluyla aşırı kilolardan kurtulmak için yüreklendirilmelidir.
•Çocuğun sağlıklı gıda seçeneklerini belirleyen güvenilir kaynaklar ile güvenilir olmayan promosyon amaçlı mesajlar arasında ayrım yapabilmesine yardımcı olun.
•Beslenme ile ilgili diş sorunlarına dikkat edin.
Okul çocuğunda obezite (şişmanlık) konusunda vermek istediğiniz mesajlar nelerdir?Uygunsuz beslenme alışkanlığı ve hareketsiz yaşam şişmanlıkta rol almaktadır. Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen zamanın artması ve bunların karşısında yüksek enerjili ve düşük besleyici değeri olan besinlerin alınması, dersler sebebiyle çocukların evde işlere yardım etmelerinin azalması, servis ile okula kadar gitme, yürüme ve spor alışkanlıklarının olmaması şişmanlığa davetiye hazırlar. Şişman çocukların tıbbi, diyet tedavisi gibi yaklaşımların yanında psikiyatrik açıdan da desteklenmesi gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır. Şişman çocuğu tedavi ederken diyet, egzersiz ve aileyle beraber davranış tedavisi gerekmekte, tedavi ederken ani kilo kayıplarında büyüme geriliğine yol açacak kısıtlamalardan kaçınılmalıdır.
Fast food ve abur cuburla beslenme alışkanlığı ne tür sorunlar yaratır?Günümüzde bu tip beslenme alışkanlığı hızlı yaşam temposu sebebi ile doğmuş ve sonra da bir endüstri ve yaşam tarzı haline gelmiştir. Ülkemizde bu tip beslenme ilkokul yıllarına kadar inmiştir. Bu tür beslenme yüksek enerjili ve besleyici değeri olmayan bir beslenme biçimidir ve kalorinin %40-50 si yağlardan gelir. Bu tür yiyeceklerde vitamin A düzeyi ve kalsiyumu düşük ve tuz oranı (sodyumu) yüksektir. Bu tür gıdalar ile beslenenler hipertansiyon, şişmanlık, gastroözefagial reflü hastalığı (mide ekşimesi ve ağza gelmesi), inflamatuvar barsak hastalığı ve vitamin-mineral eksikliği problemlerinin karşımıza çıkacağını unutmamalıyız.
Okul çocuğu döneminde vitaminler büyüme ve gelişmeyi nasıl etkiler?
Okul çağında alınan kalsiyum miktarı kemik ve diş gelişiminin yanı sıra ileri yaşlarda osteoporozun (kemik erimesi) önlenmesi açısından da önem taşır. Küçük çocuklarda süt ve süt ürünlerinden ya da koyu yeşil yapraklı sebzelerden alınan kalsiyum genellikle günlük gereksinimi karşılamaya yeterli olmaktaysa da adelosan çağa yaklaşıldığında artan kalsiyum gereksinimleri her zaman karşılanamayabilir. Büyüme sırasında kan hacminin hızla artması nedeniyle demir gereksinimi de artar. Kızlarda menstrüasyonun (adet görme) başlamasıyla artan demir kayıplarınında karşılanması gerekir. Et, balık, kümes hayvanları demirle zenginleştirilmiş ekmek ve tahıllar en iyi demir kaynaklarıdır.
Son olarak gazlı içecekler konusunda yorum yapar mısınız?
Büyümenin ve boy uzamasının en fazla olduğu dönemin okul çağı yani 7-14 yaşları olduğu akıllardan çıkarılmamalıdır. Bu nedenle kalsiyum kaynağı olan süt, yoğurt, kefir, peynir, ayran gibi yiyecek ve içeceklerin yeteri kadar tüketilmesi sağlanmalıdır. Gazlı içecekler bunları sağlayamadığı gibi mide bağırsak sistemine de zarar vermektedir.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
