VERTİGO-BAŞ DÖNMESİ

Sevgili Manisalı Hemşerilerim,
Tıp dilinde VERTİGO dediğimiz baş dönmesi olayı pek çok hastalıktan olabilir. Ani tansiyon düşmesi nedeniyle olan ve ardından bayılma ile sonuçlanabilen baş dönmesi farklı bir durumdur. Bu sırada gözlerde de bir kararma olur ve bu aslında gerçek bir baş dönmesi değildir. Bizim tıp dilinde bahsetmeye çalıştığımız baş dönmesinde ya siz dönersiniz; etrafınız duruyor gibidir, ya da siz duruyorsunuzdur, etrafınız dönüyordur. Bu hafta baş dönmesi konusunda bize bilgi verecek olan meslektaşım, üniversitemiz Kulak-Burun-Boğaz Hastalıkları uzmanı Prof.Dr.Asım Aslan hocamız. Kendisi vertigo-baş dönmesi ve bununla ilgili hastalıklar üzerinde ihtisaslaşmıştır. Değerli meslektaşıma verdiği bilgiler ve ayırdığı zaman için çok teşekkür ediyorum. Bu hafta ayrıca “kırmızı sütun”umuzda, baş dönmesi olan kişilerin bir doktora başvurmadan önce nelere dikkat etmesi gerektiği hakkında önemli bilgiler bulabileceksiniz.
Biz hekimler bir hasta ile karşılaştığımızda önce olayı anlamaya çalışırız. Bunun için bizce önemli gördüğümüz bazı sorular sorarız ve işin bu kısmına “anamnez” alma diyoruz. İşte bu kısımda hasta da hekim de çok sıkılır. Çünkü hastanın değer verdikleri ile bizim değer verdiğimiz şeyler farklılık gösterebilmektedir. Hasta illa ki daha önce kime gittiğini, mutlaka o doktorun adını, hatta onu tanıyıp tanımadığımızı merak eder ve bizler için “lüzumsuz” diyebileceğimiz ayrıntılara girer. Biz ise yoğun iş temposu içinde bir an önce ana temaya ulaşıp hastalık hakkında bir ipucu yakalamak peşindeyizdir.
Bu sıkıntılı kısım aslında 90 saniye içinde çözülüyor. Ben öğrencilerime hep söylerim; bırakın önce hasta istediklerini anlatsın, rahatlasın, müdahale etmeyiniz. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki hasta ortalama 90 saniye içinde tüm istediklerini anlatıyor. Eteğindekileri döküyor. Bizler o sırada içinden seçip, konuyla ilgili olanları alıp sonraki süre içinde onlarla ilgili ayrıntıya girmeliyiz. Ancak doktor-hasta ilişkisinde hastaya da bazı görevler düşüyor. Bir şikayetiniz olduğunda öncelikle kendinizi düşünün, gözlemleyin. Bu yakınmanız ne zamandan beri var, daha önce oldu mu? Herhangi bir ilaç veya tedavi yöntemi uyguladınız mı? Veya eşlik eden başka özel bir durum var mı? Aynı polisiye filmlerde polisin görgü tanığıyla yaptığı sohbet gibi… Sizin için önemli olmayan bir ayrıntı bizim için çok önemli olabilir. Aslında bu ilişkide bizim için diye bir şey yok. Bu çabaların hepsi sizi iyileştirmek, hastalığınızı tanıyıp onu en iyi tedavi etmek için yapılıyor. Unutmayın biz hekimlerin size yardım edebilmesi için önce sizin bize yardım etmeniz gerekli. Bu yardım da mevcut durumunuzu en iyi anlatarak sağlanıyor.
Bu hafta bu konuda sizler için bir kontrol listesi oluşturdum. Bundan sonra bazı hastalıklar hakkında bilgi verirken bu şekilde yardımcı bilgiler vermeye çalışacağım. Eğer baş dönmesi yakınmanız varsa, kırmızı sütunumuzda verdiğimiz soruları yanıtlamanız ve o şekilde doktorunuza gitmeniz sizi doğru yönlendirecek, doktorunuza yardımcı olmanızı sağlayacaktır. Böylece o da sizin hastalığınızı daha hızlı ve kolaylıkla tanıyıp tedavi edebilecektir.
Sağlıkta Gündem’i okuyun, sağlıklı yaşayın.

CBÜ Tıp Fakültesi Kulak-Burun-Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof.Dr.Asım ASLAN: VERTİGO-BAŞDÖNMESİ

Vertigo nedir?
Vertigo tıp dilinde baş dönmesini tarif etmek için kullanılan bir terimdir. Kişinin kendisini veya etrafındaki cisimleri dönüyormuş gibi algılamasıdır. Çoğu kişi baş dönmesi deyince dengesizlik veya sersemlik hissini ifade etmektedir. Ancak bu şikayetler baş dönmesinden farklı durumlardır. Şunu da ifade etmek gerekir ki, vertigo bir hastalık olmayıp pek çok hastalıkta ortaya çıkabilen bir şikayettir.

Öyleyse vücudumuzda denge nasıl sağlanır?
Vertigonun neden meydana geldiğini anlamak için öncelikle dengenin nasıl sağlandığını anlamak gerekir. İnsan vücudunda dengenin kontrolünde 3 sistem görev alır: Gözler, kulaklar ve tüm kas-iskelet sistemi vasıtasıyla sinir sistemi. Bu 3 sistemin vücudun pozisyonu hakkında topladığı veriler beyinde işlenir ve kişinin pozisyonunu koruması için gerekli kasların kasılması sağlanarak denge kurulmaya çalışılır.

Vertigo nasıl gelişiyor? Neden olur?
Dengeyi sağlamada görevli 3 sistemin herhangi birisinde bir bozukluk olması durumunda beyine eksik veya fazla bilgi gideceğinden vertigo şikayeti ortaya çıkar. Bu 3 sistem içinde en büyük pay kulağa aittir. Pek çok kulak hastalığı vertigoya neden olabilir. Bu nedenle vertigosu olan kişide öncelikle kulaklardan incelemeye başlamak daha doğru bir yaklaşım olur.

Vertigoya eşlik eden belirti ve bulgular nelerdir?
Vertigonun süresi, ataklar halinde olup olmaması, baş hareketleriyle ortaya çıkıp çıkmaması vertigoya sebep olan hastalığın teşhisinin konmasında önemli ipuçları vermektedir.
Bunun yanı sıra eşlik eden şikayetlerin varlığı da tanıda önemlidir. Vertigoya eşlik eden pek çok şikayet vardır. En sık görülen şikayetler bulantı ve kusmadır. İşitme kaybı, uğultu, çınlama, kulakta dolgunluk gibi şikayetler kulak hastalığının neden olabileceğini düşündürür. Bunun dışında vertigosu olan kişide beraberinde konuşma güçlüğü, yürüme problemi gibi nörolojik şikayetlerin olması sinir sistemini ilgilendiren bir hastalıkla karşı karşıya olunduğunu akla getirir. Yine migren tipi başağrısı olan hastalarda vertigonun ortaya çıkabileceği de unutulmamalıdır.

Nasıl tanı koyuyorsunuz?
Vertigoya sebep olan hastalıkların ayırıcı tanısında yukarıda bahsettiğimiz eşlik eden şikayetlerin varlığı oldukça yönlendirici olmaktadır. Bunun dışında öncelikle iyi bir kulak, burun ve boğaz muayenesi gerekir. Fizik muayene esnasında yapılacak bazı basit testler de bize vertigoya neden olan hastalığın kulak kaynaklı bir hastalık mı, yoksa sinir sistemini ilgilendiren bir hastalık mı olduğu yönünde bilgi verebilir. Muayeneye destek olarak özellikle iç kulak fonksiyonlarının incelemeye yönelik işitme testleri ve elektrofizyolojik testler kullanılabilmektedir. Özellikle sinir sistemini ilgilendirdiğini düşündüren bulgular varsa bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans incelemesi gibi ek tetkikler de kullanılabilmektedir.

Araç tutması da bu hastalıkla ilgili bir durum mu?
Araç tutması da bir çeşit denge bozukluğudur. Ancak her vertigosu olanda araç tutması da olur gibi bir durum söz konusu değildir. Kişinin kulaktaki denge organının hareket esnasında gelen uyarıları algılarken görme sisteminin buna ayak uyduramamasından kaynaklanır. Otomobil, gemi, asansör gibi değişik araçlarda ortaya çıkabilir. Şikayetler kişi araca binip hareket başladıktan sonra ortaya çıkar. Bu hastalar zaten deneyimli oldukları için araç içinde taşıt tutmasını başlatabilecek kitap-gazete okuma, başı geriye çevirip bir şey alma veya konuşma gibi hareketlerden sakınırlar. Ayrıca araç içinde görüş alanının geniş olduğu ön kısımda oturmaları şikayetleri azaltır. Yine yolculuğa çıkmadan önce alınabilecek bazı ilaçlar faydalı olabilmektedir.

Vertigo başlangıç aşamasında ise nasıl bir tedavi tercih ediyorsunuz?
Şiddetli baş dönmesi atağı ile gelen hastada öncelikle santral sinir sistemi üzerinde etki göstererek gelen uyarıların şiddetini baskılamaya yönelik ve eşlik eden bulantı-kusmayı önlemeye yönelik ilaç tedavisi uygulanır. Mümkünse hasta daha az gürültülü ve ışık uyaranının az olduğu loş bir odaya alınarak sakinleştirilmeye çalışılır. Bu hastaların önemli bir kısmında teskin edici ilaçların da eklenmesi gerekebilir.

Nasıl tedavi edilir?
İlk atağı kontrol altına alınmış olan hastada neden yönelik yukarıda bahsedilen incelemeler yapıldıktan sonra uzun dönemli tedavilere başlanır. Bazı hastalar basit bazı vücut manevraları ile tedavi edilebilirken bazıları uzun süreli ilaç tedavisine alınır.

Hangi durumda ameliyat gerekiyor?
Vertigoya sebep olan hastalık bir tümör ise veya kronik bir kulak iltihabı ise bu durumda tedavi yöntemi bu hastalıklara yönelik cerrahi tedavidir. Bunun dışındaki nedenlerden kaynaklanan vertigo hastalarında ise vertigo ilaç tedavisiyle kontrol altına alınamıyor ve yaşam kalitesini tamamen bozarak kişiyi yatağa ve başkalarının yardımına bağımlı hale getiriyorsa, denge sinirinin kesilmesi gibi cerrahi işlemler uygulanabilir.

Vertigo tedavi edildikten sonra tekrar edebilir mi?
Baş dönmesine neden olan hastalığa bağlı olarak tedaviye rağmen tekrarlama gösteren hastalar olabilmektedir.

Vertigo tedavi edilmezse ne olur?
Vertigo kişinin yaşam kalitesi üzerine etkili olabilen bir hastalıktır. Yeterli kontrol sağlanamayan hastalarda kişi sosyal ortamlara girmekten kaçınmaya başlar. İşini olumsuz etkileyebilir. Tedirginlik ve güvensizlik gelişerek eve bağlı hale gelebilir. Hatta en ileri durumda başkalarının desteği olmadan yaşamını sürdüremez olur.

Vertigo hastaları nelere dikkat etmeli?
Vertigosu olan hastaların öncelikle vertigoyu ortaya çıkarabilecek ses ve ışık gibi uyaranlardan mümkün olduğunca uzak kalmaları önerilir. Her türlü stres faktörleri vertigoya sebep olan hastalıkta bu durumu tetikleyebilmektedir. Burada sadece üzüntü, kızgınlık, endişe gibi duygusal faktörler değil aşırı çalışma, yorgunluk gibi fiziksel faktörler de söz konusu olabilmektedir.

Vertigosu olanlara özel bir beslenme öneriniz var mı?
Vertigosu olan hastalar için özel bir beslenme uygulaması vertigoya sebep olan hastalığa bağlılık gösterir. Vertigo sebebi Meniere hastalığı denilen özel bir iç kulak hastalığı ise hastaların az tuzlu diyet uygulamaları, kafein içeren özellikle kahve, çikolata gibi yiyeceklerden uzak durmaları ve günde aldığı su miktarını da arttırması önerilir.