Manisa AMATEM Psikoloğu Ali Kırboğa anlatıyor: Alkol Bağımlılığında Psikoterapi

Grup terapisi nedir?
İnsan doğduğu andan başlayarak çeşitli sosyal toplulukların içinde bulunur. Buna bağlı olarak bu toplulukların kendisine verdiği evlatlık, annelik, babalık, kardeşlik, dostluk, karı-kocalık veya iş yaşamındaki diğer roller gibi çok çeşitli sosyal rolleri vardır. İnsanlar arasında çeşitli ilişkiler ve etkileşimler yine toplumun küçük bir modeli olan grup terapisi içinde de tekrarlanır, gözden geçirilir ve çözümler üretilebilir. Ayrıca grup terapisinde aynı anda birden fazla hasta tedavi olduğu için ekonomiktir.

Alkol Bağımlılığında grup terapisi uygulanıyor mu?
Grup psikoterapileri hemen tüm ruhsal rahatsızlıklar gibi alkolizmin ve diğer madde bağımlılıklarının tedavisinde de kullanılmaktadır. Grup, öncelikle toplum tarafından’’ alkolik, ayyaş, sarhoş’’ gibi yaftalar alarak dışlanmış, yargılanmış ve hor görülmüş olan alkol bağımlısına, kendisi gibi diğer hastalarla bir araya gelme olanağı sağlayarak dayanışma atmosferi oluşturur. Grup üyeleri, birbirlerinin bağımlılık sürecindeyken yaşadıkları yabancılaşma ve bırakma sürecindeyken yaşadıkları matem ve çeşitli hayal kırıklığı duygularını anlar, paylaşır ve destek verir. Alkol bağımlılarının oluşturdukları gruplarda tüm üyeler, her birinin başvurabileceği inkar ve direnç düzeneklerini kolayca fark ederler ve yüzleşme yoluna giderler. Bu tarz yüzleşmeler, terapistin yapacağı yüzleştirmelerden daha az acı verdiği gibi daha kolay kabul edilir.

Grup terapisine hasta seçimi nasıl yapılmaktadır?
Hastanın motive olması önemlidir. Terapiye herhangi bir dış zorlama ve baskı sonucunda değil kendi arzusu ile değişmeyi amaçlayarak katılır. Bu yaklaşımı kendi sorununa yardımcı olacak bir yöntem olarak seçer. Hastanın grup terapisini sürdürecek olgunlukta olması gerekir.

Alkol bağımlılığında çözüme yönelik yaklaşım ne anlam ifade etmektedir?
Yapılan çalışmalarda alkol kullanım sorunlarının değerlendirildiği, cesaretlendirici geri bildirim ve tavsiyelerinin yapıldığı, 1-4 seans süren kısa süreli görüşmelerin, sorunlu içicilerde etkin olunduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda daha sonra uygulanacak tedavilerin etkinliklerini arttırdığı da izlenmiştir. Burada amaç hastanın işe yaramayan olumsuz davranış ve tutumlarının yerine kendisi ve toplumla daha barışık yaşayabileceği yaklaşımları, iletişim biçimlerini göstermektir. Alkol ve madde kullanımına yol açan etkenlerin etkisizleştirilmesi hedeflenmektedir.

Bağımlı hastalarla eğitim programları nasıl yapılmaktadır?
Hafta içi yapılan günaydın toplantılarında, bağımlılık süreci, kişinin kendini tanıması, toplumdaki yerini görmesi, bunları ayık, temiz kafayla düşünmesi, paylaşması hedeflenmektedir. Ayrıca yüksek riskli durumların tanınması, alkol alma arzusu ve dürtüsü ile başa çıkma, ısrarlara karşı koyabilmek, alkol ile ilgili düşüncelerle başa çıkmak, sorun çözme becerilerinin kazandırılması hedeflenmektedir. Bilinçlendirme toplantılarında ise, alkol kullanımının zararları, beden-ruhsal sağlık üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili bilgiler gösterilmekte konu hastaların da katkılarıyla karşılıklı işlenmektedir.

Hastanenizde, alkol bağımlılığında terapi ile başarı oranlarınız nedir?
Elimizde sağlıklı bir istatistik yok. Bölge hastanesi olduğumuz için hastalarımız farklı illerden gelmektedir. Maalesef kontrollerine gelmeyen, iletişimin kesildiği hastalarımız var. Bu durum oran belirlememizi engelliyor. Bağımlılık ömür boyu süren bir hastalıktır. Tedavideki başarı hastaya kalmış bir durum. Biz yol gösteriyoruz, kılavuzluk ediyoruz, iç görü kazandırmaya çalışıyoruz. Kişi alkolü bırakmaya karşı istekli ise, samimi ise başarı oranı yükselmektedir.

Manisa AMATEM uzmanı Dr.Kaan Toksöz Alkol Bağımlılığı tedavisini anlatıyor

“AMATEM” ile ilgili bilgi verir misiniz?
AMATEM (Alkol-Madde Araştırma ve Tedavi Merkezi)Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi’ne bağlı bir birimdir. Burada alkol ve uyuşturucu, uyarıcı niteliği olan, bağımlılık yapan maddelerden korunma ve bağımlılık tedavisi uygulanmaktadır.
Amatem servisinde, yoğun bakım ünitesinde 4 yatak, arındırma ünitesinde 6 yatak, toplamda is 31 yatak bulunmaktadır. Yine servisimizde hastaların ortak kullanımına açık 1 ofis, kütüphane ve yeni yapımı biten rehberlik ve uğraşı salonu vardır.

Alkolizm nedir?
Biz buna bağımlılık diyoruz. Alkol bağımlılığı, kişinin, fiziksel, ruhsal ve sosyal zararlarını görmesine rağmen kullandığı maddeyi yani alkolü bırakamamasıdır.
Alkol bağımlılığının tedavisi var mıdır?
Bağımlılık bir hastalık olduğu için tedavi edilmesi gerekir. Genel düşüncenin aksine bağımlılığın tedavisi mümkündür.

Tedavide kullanılan yöntemler nelerdir?
Servisimizde ilaç tedavisi, bireysel ve grup terapisi uygulanarak hastalarımızın tedavileri sürdürülmektedir. Aynı zamanda rehberlik, bilinçlendirme ve rehabilitasyon çalışmalarıyla bu tedavi desteklenmektedir.

Tedavide başarıyı artıran faktörler nelerdir?
Bağımlı kişinin tedaviye istekli olması en önemli unsurdur. Eğer kişi bağımlılıktan kurtulmak istemiyorsa ya da bırakma eylemine karşı samimi değilse, başarılı olması neredeyse imkansızdır.

Yatarak mı, ayaktan tedavi mi öneriyorsunuz ?Bağımlının yaşadığı çevreden kopması, bağımlılık merkezine gelmesi alkolü bırakmada başarı oranını arttıracaktır. Bazı durumlarda ayaktan tedaviyi de öneriyoruz. Ama çevresi ile iletişimi kopmuş sosyal hayatta tutunamayan kişilerin yatarak tedavi görmesi daha iyi olacaktır. Ayrıca deliryum tremens olgusu nedeniyle yatarak tedaviyi öneriyoruz.

“Deliryum Tremens” nedir?
Alkol alımı kesildikten, özellikle 2. günden sonra ortaya çıkar. Bilinç, konsantrasyon bozuklukları, hallüsünasyonlar (özellikle görsel), dalgalı seyir, yer zaman kişiyi karıştırma oluşur. Ölümle sonuçlanabilir.

Alkolizmin sonuçları nelerdir?
Sosyal yönden; boşanma veya terkedilme, adli sorunlar, iş sorunları, ev-iş-trafik kazaları. Tıbbi yönden; karaciğer harabiyeti, kalp büyümesi, el ve ayaklarda his kayıpları, Wernicke Korsakoff sendromu (bir tür bunama), kansızlık, hipertansiyon, pankreas iltihabı, kanser, kas yıkımı izlenmektedir.

Detoksifikasyon (arındırma) nedir?
Alkolün yıkıcı etkilerinden kişiyi kurtarmak, gerekli medikal tedaviyi sağlamak esastır. Kişi halsiz, bitkin, bilinç bulanıktır. Arındırma safhasıdır. Semptomatik tedavi ve bazı ilaçlar ön plandadır. Taburculuğa kadar olan süreçte ilaçların dozları azaltılarak kesilmektedir.
Amatem yatışı 21 gün olarak planlanmıştır. Bunun ilk bir haftası arındırma tedavisidir. Bu dönem içinde motive olan, servis kurallarına uyum sağlayan, ruhsal tedaviden yarar görecek hastalar bağımlılık tedavisine alınmaktadır. Yatarak tedavisinde gerek olmayan hastalar ayaktan tedavi ünitesinde izlenmektedir.

Hastalarınızın tekrar alkole başlama olasılığı nedir?
Oldukça yüksek bir orandır. İlk üç ay tüm hastalarımız alkol kullanmadan durabilirler. Ancak ilk üç aydan sonra eğer kontrollerine ve terapiye gelmiyorlarsa maalesef tekrar kullanma olasılığı bu üçüncü aydan itibaren çok yüksek bir orandadır. Altı ay geçtiğinde hastamızın eğer kontrollerini aksatmıyorsa iyi yolda gittiğini, başarma olasılığının çok yükseldiğini düşünüyoruz. Ancak risk bu hastalarımız için de devam etmektedir
Her alkol alan ben bundan kurtulmak istiyorum derse size başvurabiliyor mu?
Kurtulmak isteyen herkes bize başvurabilir. Başvuru kriterleri 50 promil ve üzeri alkollü olmamak, servis kurallarına uymayı kabul etmektir.

Tedavi ekibi kimlerden oluşmaktadır?
1 uzman hekim, 1 psikolog, 8 hemşire, 1 tıbbi sekreter, 8 hasta bakıcı ve 1 güvenlik görevlisinden oluşmaktadır.

Celal Bayar Üniversitesi Psikiyatri Uzmanı Doç.Dr.Artuner Deveci editörümüzün sorularını yanıtlıyor

Alkol Bağımlılığı nedir?
İnsan beyninde bazı kimyasal değişikliklere bağlı olarak kişinin kontrolsüz ve mecburi olarak alkol kullanmasına yol açan bir beyin hastalığıdır. Alkol bağımlısı hastayı örneğin tansiyon yüksekliği olan hasta gibi düşünebiliriz, nasıl tansiyon hastası tuzlu ve yağlı yiyecekler yediği zaman tansiyonu yükseliyorsa bağımlı hastada alkol aldığı zaman tıbbi, psikiyatrik ve sosyal sorunlar yaşamaya başlar.

Bağımlılık için belirlenen bir miktar var mı?
Belirli bir düzeyin üstünde kullanan kişilerde alkole bağlı bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Buna yüksek riskli alkol kullanımı diyoruz. Çeşitli içki türleri için standart içki miktarları vardır. Bir küçük kutu biranın içerdiği alkol miktarı, bir tek rakı, cin ya da viskiye ve bir kadeh şaraba eşittir. Bunların tümü “bir standart içki” olarak adlandırılmaktadır. Erkekler için haftada 21 standart içki, kadınlar için haftada 14 standart içki sınır olarak kabul edilmektedir. Eğer kişi bu sınırların üstünde alkol kullanmaya başlarsa bedensel ve ruhsal açıdan zararlar görmeye başlayabilir. Ancak bu, daha düşük dozlarda kişinin herhangi bir zarar görmeyeceği ya da daha yüksek dozlarda zararın kaçınılmaz olduğu anlamına gelmez.

Kontrollü içmek ile bağımlılık arasındaki fark nedir?
Aslında kontrollü içmek ve alkol bağımlılığı çok farklı durumlardır. “Alkol kullanımı konusunda kontrol kaybı” anlamındaki bağımlılık, kronik ve tekrarlayıcı bir hastalıktır, tıpkı şeker ya da yüksek tansiyon hastalığı gibi. Kişi bağımlı olduktan sonra alkol kullanmayı bırakabilir ancak onu kontrollü olarak kullanmaya geri dönemez. Bu nedenle bağımlılık kalıcıdır, ancak kullanım durdurulabilir.

Her gün alkol alınması bağımlılık mı oluyor?
Alkol, alınan miktar ne olursa olsun haftada beş kereden sık kullanılmamalıdır. Yani haftada en az iki gün hiç alkol alınmamalı, alkol alındığında erkekler için günde 4 standart içki, kadınlar için ise 3 standart içkinin üzerine çıkılmamalıdır.

Alkol kullanımının bir kişide problem haline geldiğini ne zaman söyleyebiliriz?
Dünya Sağlık Örgütü alkol bağımlısını "uzun süre ve alışılmışın dışında alkol alan, alkole bağlı ruhsal-bedensel-toplumsal sağlığı bozulan, buna karşın durumunu değerlendiremeyen; değerlendirse bile alkol alma isteğini durduramayan, tedaviye gereksinimi olan bir hastadır" diye tanımlar. Bir başka tanımında ise; alkolün işine engel olduğunu değil de işinin alkol almasına engel olduğunu düşünmeye başlayan kişiyi alkol bağımlısı olarak görür.

Kişi aldığı alkol miktarını nasıl azaltabilir?
Bağımlının öncelikle bağımlı olduğunu yani “bağımlı olduğu alkol karşısında güçsüz olduğunu”, onu kontrollü olarak kullanamadığını kabullenerek hiç kullanmamak için gerekli tedbirleri almaya başlaması gerekir. Eğer bağımlılık henüz gelişmemişse alınacak tedbirler olabilir. Örneğin alkole bağımlı olmayanlar için kontrollü içme programı, kişinin bağımlı olmasını önlemede yararlı olabilir.

Alkolizmde fiziksel bulgular var mı?
Alkol bağımlılığı fizyolojik bir bağımlılıktır, yani beden ile ilgili bir takım değişikliklere yol açar. Alkol bağımlısı zaman içinde bedeni için gerekli ve istediği etkiyi sağlamak için zaman içinde alkol miktarını artırır, ayrıca alkolü azalttığı ya da kestiği zamanda fiziksel bazı belirti ve bulgular ortaya çıkar. Baş ağrısı, ellerde, göz kapaklarında ve dilde yaygın kaba titremeler, konuşma bozukluğu, denge bozukluğu, reflekslerde bozulma, istemsiz kas kasılmaları, sara nöbeti gibi nörolojik belirtiler; çarpıntı, terleme, tansiyon yüksekliği, göğüste sıkışma, yüzde kızarma, bulantı, kusma, ağız kuruluğu, sindirim güçlükleri gibi belirtiler; uykusuzluk, korkulu düşler, sıkıntı, kaygı, öfke, gerginlik, huzursuzluk, tartışma ve kavgacılık, konsantrasyon güçlüğü, algılama bozuklukları gibi ruhsal belirti ve bulgular görülebilir.

Alkolizmin tipleri var mı?
Alkolizm, "Alkol Kötüye Kullanımı" ve "Alkol Bağımlılığı" olarak iki alt başlıkta incelenmiştir. Ayrıca miktarın artırılması ve yoksunluk belirtilerinin önemini vurgulamak için fizyolojik bağımlılığı olan ve olmayan olarak iki alt bölüme ayrılmıştır. Ayrıca geçerli olan başka bir sınıflandırma da biri geç başlangıçlı, daha hafif şiddette seyreden ve çevresel etmenlere daha duyarlı tip 1 alkolizm ve diğeri erken başlangıçlı, erkeklerde sık gözlenen, biyolojik babalarında antisosyal davranış, suç ve daha güçlü genetik yatkınlıkla ilişkili tip 2 alkolizmden oluşmaktadır.

Alkolizm kendi başına bir psikiyatrik bozukluk mu; yoksa bazı psikiyatrik hastalıklar mı alkolizme yol açıyor?
Evet, kendi başına ve oldukça sık görülen, fakat tedaviye başvuru konusunda zorlanılan bir psikiyatrik bozukluktur. Aslında tam tersine depresyon, anksiyete, panik bozukluk, diğer madde kullanım bozuklukları gibi psikiyatrik hastalıklar alkolizm sonrası gelişmektedir. Diğer yandan çarpıcı bir durum alkol bağımlılığının yavaş yavaş uygulanan tatlı bir intihar girişimi olarak düşünülmesidir.

Eş ya da çocuğunun alkol bağımlısı olduğunu düşünenlere önerileriniz var mı?
Alkolün kişilerde yaptığı ağır ruhsal ve bedensel bozukluklar yanında; kişiler arası ilişkiler bozulmakta, aile içi sorunlar artmakta, çocuklar olumsuz yönde etkilenmektedir. İş ve trafik kazalarında, yaralama, öldürme ve intihar olaylarında, iş ve işgücü yitimlerinde alkol en önemli sorumlu durumundadır. Bu olumsuzlukları ve kayıpları göz önüne alarak alkol bağımlısının kendisini tedaviye hazırlaması, motive etmesi gerekir. Yakınları da bıkmadan usanmadan ikna çabalarını devam ettirmelidirler. Fakat hiçbir zaman hastanın yakınları hastanın haberi olmadan suyuna, çorbasına ilaç koymamalıdır. Bu yüzden çok ciddi sağlık sorunları çıkabilmektedir. Tedavinin bütünsel olması gerekiyor. Bu nedenle anne, baba, eş ve yakınlarının bilgilenmesi ve davranışlarını değiştirmesi bağımlı kişinin iyileşebilmesi için zorunludur.

Fenerbahçe ve Alkolizm

Sevgili Manisalı hemşerilerim,
Geçen hafta futbolda hüsran yaşadık. İki güzide takımımızda Avrupa kupalarından elendi. Cumartesi kalktım yağmur, yattım yağmur. Kapalı bir hava. Moraller bozuk. Ben Fenerbahçeliyim. Pazar öğleden sonra bari “büyükşehir”i yenelim de moralimiz düzelsin dedim. Öğleden sonra Ufuk Plaza’ya gittim maçı seyretmeye. Yine hüsran… Hava da moraller de iyice bozuk mu! Diyeceksiniz ki bırak alkolik olmayı insan kanser olur. Valla olur. Ama n’apalım? Benim işim hem alkolik hem de kanser olmanızı engellemek.
Bu haftada “Yeşilay Haftası”. Bu nedenle sizlere “alkol bağımlılığı” hakkında bilgi vermeye çalıştım. Üniversite hastanemizden sevgili Artuner alkol bağımlılığı ile ilgili sorularımı yanıtladı. Geçenlerde Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesini ziyaret ettim. Başhekim Ahmet Bey çok iyi ağırladı ve AMATEM merkezini ve personelini tanıştırdı. Oldukça önemli ve başarılı bir merkez. Görevli uzmanımız Dr.Kaan Toksöz hem merkezin çalışması hem de alkol bağımlılığı tedavisi ile ilgili bilgiler verdi. Psikoloğumuz Ali Bey ile de “psikoterapi” hakkında söyleşi yaptım. Çoğu kişi psikiyatrist ve psikolog farkını ayırt etmede zorlanır. Yeri gelmişken ben söyleyeyim: tıp fakültesi mezunu olup üzerine Psikiyatri ihtisası yapmış doktorlara “Psikiyatrist”, eğitim fakültelerinin psikoloji bölümünü mezunlarına da “Psikolog” denilmektedir.
Günde alınan 1-2 kadeh kırmızı şarabın kalp ve genel sağlık açısından faydalı olduğu yönünde araştırmalar var. Bazı hekimler bunu öneriyor. Bazıları da“mutlaka alkol alacaksanız bu şekilde alın yoksa almamanız daha iyidir” diye öneriyorlar. Bilgiyi vermek benden, kararı vermek sizden. Gerçek olan şu ki yaşamda hiç bir konuda ifrata (aşırılığa) kaçmamak gerekir. Siz aşağıdaki yedi maddeden üçünü işaretlediyseniz söyleşi yaptığım uzmanlarla bir görüşün derim.
 Niyetlendiğinden daha fazla miktar ve sürede alkol almak. Örneğin kişi bir bardak içmek için başlar, ama bir şişe bitirmeden kalkamaz.
 Kişi bırakmayı istediği ya da defalarca bırakmayı denediği halde yeniden içmeye başlar. Zaman zaman bir kaç gün ya da ay içmeyebilir. Bunu ‘istediği zaman bırakabildiğinin’ kanıtı olarak göstermeye çalışabilir.
 İçkiye fazla vakit ayırır. Bazıları gün içinde kimseye fark ettirmemeye çalışarak içebilir.
 İçki içmeye fırsat bulamadığı sosyal faaliyetleri, hobileri, başka zevk verici aktiviteleri azaltır ya da terk eder.
 Alkole bağlı ya da alkolle artan fiziksel (karaciğer hastalığı, yüksek tansiyon, gastrit vb), ya da psikolojik (depresyon, anksiyete, uyku bozukluğu vb) problemler yaşamasına rağmen içmeye devam eder.
 Aynı etkiyi almak için içtiği miktarı arttırır ya da başkaları için çok sayılacak miktarlarda içtiği halde etkilenmez (bunu, yanlış olarak iyi bir şeymiş gibi, alkole dayanıklı olduğunun kanıtı olarak öne sürebilir).
 Alkol almadığı zaman titreme, terleme, çarpıntı gibi şikayetler yaşar.

Haftaya “Tıp bayramı”. Deneyimli hocalarımız ile hem genel sağlık hakkında hem de nasıl iyi bir doktor olunacağı hakkında söyleşi yapacağım. Hepinize sağlıklı bir hafta dilerim.
Sağlıkta Gündem’i okuyun sağlıklı kalın.