Boy kısalığını nasıl değerlendiriyoruz?Öncelikle boy, çocuğun büyümesini gösteren bir parametredir. Çocuğun normal büyümesi, yani çocuğun boyunun normal sınırlar içerisinde olması çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının iyi olduğunun en önemli göstergelerinden biridir. Büyümenin en iyi şekilde değerlendirilebilmesi için çocuğun doğumdan itibaren boy ve kilosunun düzenli olarak izlenmesi gerekir. Ölçülen bu değerlerin persantil eğrileri denilen çizelgede değerlendirilmesi gerekir. Boy uzaması ve büyüme, dinamik ve değişken bir süreç olduğu için belirli zaman aralıkları ile takip edip değerlendirmeyi buna göre yapmak gerekir. Burada Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı ve Aile Hekimlerine önemli işler düşmektedir. Çünkü, büyümede duraklama olması, yani boyun yaşına göre gereken düzeylerde uzamaması çocuğun sağlığının bozulduğunu gösterir. Bu bozulma sadece hormon hastalıklarına bağlı olmayabilir. Öncelikle bu tip hastalıkları dışladıktan sonra hormon hastalıklarına bağlı olup olmadığını araştırmak gerekir.
Çocuğun gelecekteki boyu, doğum kilosu ve boyundan etkileniyor mu?
Doğum kilosu ve boyu çocuğun boyunu özellikle erişkin boyunu belirleyen önemli bir faktör değildir. Yapılan çalışmalarda çocuğun iki yaşındaki boyu ile erişkin boyunun ilişkili olduğu saptanmıştır. Başka bir deyişle çocuğun erişkin boyu iki yaşındaki boyunun iki katı olarak düşünülmektedir. Bu durum iki yaşından sonra büyüyene kadar her şeyin düzgün gitmesi ile ortaya çıkacaktır. Araya giren bir hastalık bu ilişkiyi bozabilmektedir.
Doğum kilosu ve boyu hamilelik haftasına göre düşük kilo ve boyda doğan bebekler için önemlidir. Örneğin 39 haftada doğan, normalde 50 cm ve 3,5 kg olması gereken bir bebek, daha kısa boylu ve 2.5 kg ağırlığında doğarsa ileride büyük sorunlar yaşayabilir. Bu çocukların bir kısmı iki yaşına kadar hızla büyüyerek yaşıtlarının boyuna ulaşırlar. Ancak bu dönemde şişmanlayarak daha sonraki yaşlarda metabolik sendrom adı verilen bir bozukluk için aday bir birey haline gelirler. Bir kısmı ise hızla büyüyemez ve yaşıtlarının boyuna ulaşamayıp kısa boylu çocuklar olurlar.
Hamilelikte annenin sigara ve alkol alması çocuğun boyunu etkiliyor mu?
Özellikle sigara kullanımı çocuğun anne karnında büyümesini etkiliyor ve biraz önce bahsettiğim hamilelik haftasına göre küçük doğan bebeklerin ortaya çıkmasına neden oluyor.
Hamilelikte alkol kullanımının etkisi alınan alkolün miktarına bağlı olarak değişmektedir. Az miktarda ve zaman zaman alınan alkol etkili olmamaktadır. Çok miktarda alınan alkol sadece çocuğun küçük doğmasına değil, çocukta pek çok doğumsal bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur.
Tedavi ile boy 'uzatılabiliyor' mu?
Boy kısalığı ile gelen bir çocukta tedavi başlamak için bazı tanısal şartların olması gereklidir. Yani “bu çocuk kısa boylu, hemen hormon tedavisi başlayalım, boyunu uzatalım” diye bir şey söz konusu değildir. Çocuğun boyunu uzatmanın en etkili şekli büyüme hormonu tedavisi kullanmaktır. Biz öncelikle hormon hastalığı dışında bir hastalık saptamıyorsak çocuğun büyüme hızını izleriz. Daha önce belirttiğim gibi boy uzaması daha önceden bir hekim tarafından izleniyorsa bizim için büyük kolaylık. Ancak böyle hasta bulamıyoruz desem yanlış söylemiş olmam. Çocuğun yaşı küçük ise ve ergenlik belirtileri yoksa en az bir yıl, yaşı büyük ve ergenlik başlamışsa altı ay çocuğu izleyip, büyüme hızı yetersiz ise büyüme hormonu uyarı testleri yapıyoruz. Değerlendirme için en az 2 test yapmak zorundayız. Ancak bu testler sonucu büyüme hormonu tedavisi başlarız.
Tedaviyle ne kadar uzama sağlanıyor?
Tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar çok uzama elde edebiliyoruz. Beş yaşından önce tedaviye başlamıyoruz. Bazı çocuklarda büyüme hormonu eksikliği bellidir ve tedaviye doğumdan itibaren başlarız. Bu hastaların doğumdan sonraki belirtileri boy kısalığı değil, uzun süren açlıkla kan şekeri düşüklüğüdür.
Büyüme hormonu pahalı bir ilaçtır ve tedavisi uzun sürer. Bunun değerinin bilinmesi gerekiyor. Tedavi sonucu kızları 165 cm, erkekleri 175 cm’e kadar uzatabiliyoruz. Ancak devlet erkekler 165 cm, kızlar 155 cm’e ulaşınca tedavi giderini ödemiyor.
Spor yapmak etkili mi?
Spor yapmak boy uzatıcı olarak herkes için etkili, büyüme hormonu tedavisi alanlarda da etkili. Çünkü yapılan spor, herkeste büyüme hormonu salgısını arttırıyor. Çocuklarda boyu uzatıyor. Büyüklerde başka etkileri de var. Büyüme hormonu yağları yıkan bir hormondur, zayıflatır. Kemik kütlesinin gelişimine katkıda bulunur. Cildin yapısındaki kollajeni arttırarak yaşlanmayı önleyici etkiye sahiptir.
Türkiye'de ortalama kadın ve erkek boyu ne kadar?
Türkiyede ortalama erkek boyu 172 cm, ortalama kadın boyu 160 cm civarındadır. Yeni nesil daha uzun gibi görünmesine karşın ortalama boyda çok fazla bir değişiklik görülmemektedir.
Çocuklar yılda kaç cm uzarlar? Boyları tahmin edilebilir mi?
Çocukların uzamaları yaşlarına göre değerlendirilmelidir. Çocuğu değerlendirmenin en iyi yolu başlangıçta da söylediğim gibi bazı standartlar ve eğriler kullanarak değerlendirmektir. Ancak 4 yaşından önce yılda 7 cm’den az, 4-6 yaş arası 6 cm’den az, altı yaş-ergenlik arası yılda 4.5 cm’den az büyüyorsa yetersiz büyüme olarak kabul edilmelidir. Tahmini erişkin boy kemik yaşına göre hesaplanabilir. Ancak bunlar bazı matematiksel formüllere göre hesaplanmaktadır. İnsan matematik değildir. Çok doğru olması mümkün değildir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder